Czy wysoki poziom cholesterolu może powodować zmęczenie?
Nie, sam cholesterol nie powoduje bezpośrednio zmęczenia. Należy jednak pamiętać, że wysoki poziom cholesterolu może prowadzić do chorób takich jak choroby serca, które mogą przejawiać się zmęczeniem. Na przykład zmęczenie jest częstym objawem u pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca. Jest to stan, na który może wpływać wysoki poziom cholesterolu [1].
Co więcej, leki stosowane w leczeniu wysokiego poziomu cholesterolu mogą powodować niepożądane skutki. Jednym z takich leków są statyny, których efektem ubocznym jest zmęczenie [2]. Warto również zauważyć, że niektóre badania wykazały korelację pomiędzy zmęczeniem a zmienionym metabolizmem lipidów [3].
Związek między wysokim poziomem cholesterolu a zmęczeniem jest złożony. Wpływ na to mogą mieć różne czynniki, w tym zmiany stylu życia, takie jak regularne ćwiczenia. Wpływ na to mają jednak także inne schorzenia i indywidualna reakcja na leki.
Co to jest zmęczenie?
Zmęczenie opisuje ogólne uczucie zmęczenia i braku energii. To nie to samo, co zwykłe uczucie senności. Kiedy jesteśmy zmęczeni, nie mamy motywacji i energii. Jednak nawet jeśli nie jest to to samo, należy pamiętać, że senność może być objawem zmęczenia [4].
Zmęczenie odzwierciedla wyczerpanie rezerw fizjologicznych. Jednym z podstawowych mechanizmów zmęczenia jest nieodpowiednie odżywianie. Modyfikacje w przyjmowaniu pokarmu i zmiany w składzie ciała wpływają na odczuwanie zmęczenia. Dzieje się tak prawdopodobnie poprzez mechanizmy zapalenia i/lub dysfunkcji mitochondriów [5].
Chroniczne zmęczenie jest typowym objawem chorób neurologicznych. Występuje w stwardnieniu rozsianym, postpoliomyelitis, po udarze mózgu, a także w zespole chronicznego zmęczenia [6].
Również zmęczenie jest istotnym problemem u pacjentów z pierwotną marskością żółciową. Chociaż pacjenci z pierwotnym stwardniającym zapaleniem dróg żółciowych doświadczają go rzadziej, mniejszość nadal zgłasza znaczne zmęczenie. Zmęczenie jest objawem mającym największy wpływ na jakość życia [7].
Jeśli chodzi o cholesterol, zmęczenie jest częstym objawem stwardnienia rozsianego. W ramach badania nad tą chorobą zbadano rolę cholesterolu i lipidów w odczuciu zmęczeniu u pacjentów. Wyniki wykazały, że mniejsze zmęczenie wiąże się z większym stężeniem cholesterolu w lipoproteinach o dużej gęstości (HDL-C) i niższym stosunkiem cholesterolu całkowitego do HDL-C [8]. Oznacza to, że u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym niższy ogólny poziom cholesterolu (cholesterolu całkowitego) może przyczyniać się do mniejszego zmęczenia.
Co to jest cholesterol?
Cholesterol to woskowata, tłuszczopodobna substancja występująca we wszystkich komórkach organizmu. Jest to istotny element życia. Cholesterol jest potrzebny do wytwarzania hormonów, witaminy D i substancji wspomagających trawienie, to jest żółci [9]. Jest także składnikiem strukturalnym błon komórkowych, pomagającym w utrzymaniu ich płynności i przepuszczalności [10, 11].
Zwykle organizm wytwarza całą potrzebną mu ilość cholesterolu, głównie w wątrobie. Jednakże cholesterol występuje również w żywności pochodzenia zwierzęcego, takiej jak żółtka jaj, mięso i ser [9, 12].
Cholesterol po wchłonięciu lub wytworzeniu przemieszcza się we krwi w postaci lipoprotein. Są to maleńkie cząsteczki tłuszczu otoczone białkiem. Istnieją dwa główne typy cholesterolu: lipoproteiny o małej gęstości (LDL) i lipoproteiny o dużej gęstości (HDL) [12, 13]. LDL jest często określany jako zły cholesterol. Dzieje się tak dlatego, że nadmiar LDL we krwi może przyczyniać się do powstawania złogów w tętnicach. Z czasem to nagromadzenie prowadzi do miażdżycy. Z drugiej strony HDL jest znany jako dobry cholesterol. Odpowiada za transport cholesterolu z tkanek do wątroby, gdzie jest on usuwany z organizmu wraz z żółcią [12, 13].
Co powoduje wysoki poziom cholesterolu?
Wysoki poziom cholesterolu, szczególnie jeśli jest przewlekły, może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych.
Jednym z najważniejszych zagrożeń dla zdrowia związanych z wysokim poziomem cholesterolu jest rozwój miażdżycy. Stan ten charakteryzuje się gromadzeniem się blaszek w naczyniach krwionośnych. Płytki te składają się z cholesterolu, tłuszczów i innych substancji, takich jak wapń i komórki zapalne. Z czasem mogą tworzyć znaczną niedrożność w świetle tętnicy, co może ograniczać przepływ krwi [14, 15, 16].
Dodatkowym problemem jest to, że te blaszki mogą czasami pękać, powodując tworzenie się skrzepów krwi. Jeśli zakrzep całkowicie blokuje tętnicę prowadzącą do serca, może to spowodować zawał serca. Podobnie, jeśli zablokuje tętnicę prowadzącą do mózgu, może to skutkować udarem mózgu [17].
Wysoki poziom cholesterolu może również prowadzić do choroby wieńcowej. Kiedy tętnice wieńcowe są dotknięte miażdżycą, serce może nie otrzymywać takiej ilości krwi bogatej w tlen, jakiej potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania, co prowadzi do takich objawów, jak ból w klatce piersiowej, zwany dławicą piersiową, i zaburzenia rytmu serca [16]. Ostatecznie ta sytuacja prowadzi do zawału serca.
W przypadku chorób serca cholesterol powoduje pośrednio objawy zmęczenia, przyczyniając się do chorób jako etiologia i czynnik ryzyka
Oprócz chorób sercowo-naczyniowych, wysoki poziom cholesterolu wiąże się z problemami szkieletowymi i mięśniowymi. Wysoki poziom tego tłuszczu w krwiobiegu zwiększa ryzyko urazów ścięgien i zaburzeń gojenia. Dzieje się tak na skutek uwalniania cytokin prozapalnych i zwiększonej ekspresji białek degradujących macierz w warunkach hipercholesterolemii. Zatem wysoki poziom cholesterolu prowadzi do wzrostu sztywności ścięgien [18].
Co się dzieje, gdy cholesterol jest niski?
Kiedy poziom cholesterolu jest zbyt niski, stan znany jako hipocholesterolemia, może prowadzić do problemów zdrowotnych. Sam stan niskiej koncentracji cholesterolu we krwi może mieć parę przyczyn.
Jednym z głównych problemów jest wpływ tarczycy na cholesterol. Tarczyca wytwarza hormony, które pomagają organizmowi zużywać energię i rozkładać lipidy, w tym cholesterol. Istnieją dwa z tych hormonów: tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3). Kiedy pojawia się choroba, w wyniku której wytwarza się więcej hormonów (nadczynność tarczycy), rozkład cholesterolu może przekroczyć jego produkcję. Prowadzi to do bardzo niskiego poziomu cholesterolu, czasami na tyle niskiego, że można go sklasyfikować jako hipocholesterolemia [19]. Niski poziom cholesterolu można powiązać z anemią, zwłaszcza złośliwą. Jednym z objawów anemii jest zmęczenie. Jednak niektóre badania sugerują również, że niedokrwistość może prowadzić do obniżenia stężenia cholesterolu we krwi [19].
Innym stanem związanym z niskim poziomem cholesterolu jest posocznica, czyli ciężka reakcja na infekcję. Dochodzi do niej, gdy bakterie lub ich immunologicznie aktywne części dostaną się do krwi. Może się to zdarzyć na przykład w przypadku ciężkiego zapalenia płuc. Na skutek nadmiernej reakcji organizmu dochodzi do zaburzenia metabolizmu i wytwarzania cholesterolu, co prowadzi do hipocholesterolemii [19].
Wątroba jest ośrodkiem metabolizmu cholesterolu, dlatego wszystkie przewlekłe choroby wątroby, takie jak zapalenie wątroby, często mogą powodować niski poziom cholesterolu we krwi. Zwykle im niższy poziom cholesterolu, tym poważniejsza jest choroba wątroby. Warunkiem dla tej zasady jest zrównoważona dieta [19].
Złe wchłanianie, czyli stan, w którym jelito cienkie nie jest w stanie w ogóle wchłonąć pewnych składników odżywczych lub wchłania je tylko częściowo, może również prowadzić do hipocholesterolemii. Do schorzeń, które mogą powodować zaburzenia wchłaniania, zalicza się celiakię, chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, przewlekłe zapalenie trzustki i mukowiscydozę [19].
Jednakże hipocholesterolemia może być dziedziczona w rodzinie. Dziedziczne zaburzenia niskiego poziomu cholesterolu wynikają z upośledzenia biosyntezy tego tłuszczu. Charakterystyczne dla nich są liczne anomalie morfogeniczne i wrodzone, w tym nieprawidłowości narządów wewnętrznych, szkieletu i/lub skóry [20].
Każda z wyżej wymienionych chorób prowadzi do niskiego cholesterolu we krwi. Problemem jest, ze niski poziom cholesterolu wpływa na mózg. Cholesterol jest niezbędny dla fizjologii neuronów, a zaburzenia metabolizmu cholesterolu mogą przyczyniać się do powstawania zespołów neurologicznych, takich jak choroba Alzheimera, choroba Huntingtona, choroba Parkinsona [21].